Mustafa Kemal Atatürk, Türk tarihinin en önemli liderlerinden biridir. Hem askeri dehası hem de siyasi liderliğiyle Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda büyük rol oynamıştır. Bu yazıda, Atatürk’ün katıldığı savaşları kronolojik olarak inceleyecek, bu savaşların tarihsel önemini vurgulayacak ve TYT’de çıkmış sorularla konuyu pekiştireceğiz.
1. Trablusgarp Savaşı (1911-1912)
Savaşın Nedeni:
- İtalya, sanayileşme sürecinde hammadde ve pazar arayışı içindeydi. Osmanlı Devleti’nin zayıf durumundan yararlanarak Trablusgarp’ı işgal etmek istedi.
Atatürk’ün Rolü:
- Mustafa Kemal, bu savaşa gönüllü olarak katıldı. Derne ve Tobruk’ta yerel halkı örgütleyerek İtalyanlara karşı başarılı direniş gösterdi.
- Bu savaş, Atatürk’ün askeri dehasının ilk kez ortaya çıktığı savaşlardan biridir.
Sonuç:
- Uşi Antlaşması (1912) imzalandı. Trablusgarp İtalya’ya bırakıldı, ancak Atatürk’ün liderlik yeteneği ön plana çıktı.
2. Balkan Savaşları (1912-1913)
Savaşın Nedeni:
- Balkan devletleri (Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ), Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarını paylaşmak için ittifak kurdu.
Atatürk’ün Rolü:
- Mustafa Kemal, Çanakkale’de görev yaptı. Balkan Savaşları’nda doğrudan cephede yer almadı, ancak Osmanlı’nın yenilgisi onun askeri ve siyasi stratejilerini şekillendirdi.
Sonuç:
- Osmanlı Devleti, Balkan topraklarının büyük bir kısmını kaybetti. Bu savaş, Osmanlı’nın çöküş sürecini hızlandırdı.
3. Çanakkale Savaşı (1915-1916)
Savaşın Nedeni:
- I. Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri, İstanbul’u ele geçirerek Osmanlı’yı savaş dışı bırakmak ve Rusya’ya yardım ulaştırmak istiyordu.
Atatürk’ün Rolü:
- Mustafa Kemal, 19. Tümen Komutanı olarak Arıburnu, Conkbayırı ve Anafartalar’da büyük başarılar elde etti.
- “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!” sözüyle askerlerine moral verdi.
Sonuç:
- Çanakkale Savaşı, Osmanlı’nın zaferiyle sonuçlandı. Bu zafer, Atatürk’ün askeri dehasını tüm dünyaya kanıtladı ve Milli Mücadele’nin lideri olmasının yolunu açtı.
4. Kafkas Cephesi (1916-1917)
Savaşın Nedeni:
- Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nda Rusya’ya karşı Kafkasya’da savaştı.
Atatürk’ün Rolü:
- Mustafa Kemal, 16. Kolordu Komutanı olarak Muş ve Bitlis’in Rus işgalinden kurtarılmasında önemli rol oynadı.
Sonuç:
- Rusya’da Bolşevik İhtilali’nin çıkmasıyla Rus ordusu geri çekildi. Bu durum, Osmanlı’nın doğu sınırlarını güvence altına almasını sağladı.
5. Sina ve Filistin Cephesi (1917-1918)
Savaşın Nedeni:
- Osmanlı Devleti, Süveyş Kanalı’nı ele geçirerek İngilizlerin Hindistan yolunu kesmek istiyordu.
Atatürk’ün Rolü:
- Mustafa Kemal, 7. Ordu Komutanı olarak Halep’te İngilizlere karşı başarılı savunma savaşları yürüttü.
Sonuç:
- Osmanlı, Sina ve Filistin Cephesi’nde yenilgiye uğradı. Ancak Atatürk’ün stratejik geri çekilme taktikleri, ordunun daha fazla kayıp vermesini engelledi.
6. Kurtuluş Savaşı (1919-1923)
Savaşın Nedeni:
- I. Dünya Savaşı’nın ardından imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ve Sevr Antlaşması, Türk milletinin bağımsızlığını tehdit ediyordu.
Atatürk’ün Rolü:
- Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Milli Mücadele’yi başlattı.
- Sakarya Meydan Muharebesi’nde “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır.” sözüyle tarihe geçti.
- Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nde (Büyük Taarruz) Yunan ordusunu kesin bir yenilgiye uğrattı.
Sonuç:
- Kurtuluş Savaşı, Türk milletinin zaferiyle sonuçlandı. Lozan Antlaşması (1923) ile Türkiye’nin bağımsızlığı tüm dünya tarafından tanındı.
7. TYT’de Çıkmış Sorular ve Çözümleri
Örnek 1 (2021 TYT):
“Mustafa Kemal, hangi savaşta ‘Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum!’ sözünü söylemiştir?”
A) Trablusgarp Savaşı
B) Çanakkale Savaşı
C) Sakarya Meydan Muharebesi
D) Büyük Taarruz
Çözüm: Bu söz, Çanakkale Savaşı sırasında Arıburnu cephesinde söylenmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.
Örnek 2 (2020 TYT):
“Kurtuluş Savaşı’nın hangi aşamasında ‘Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır.’ sözü söylenmiştir?”
A) Sakarya Meydan Muharebesi
B) Büyük Taarruz
C) İnönü Savaşları
D) Eskişehir-Kütahya Muharebeleri
Çözüm: Bu söz, Sakarya Meydan Muharebesi sırasında söylenmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.
