Caiz değil ne demek? Sorusunun cevabını doğru bilmek, kişinin yaptığı işin dine uygunluk nispetini anlaması ve haram veya helal gibi daha net şeylerle karıştırmaması adına önemlidir. Sayıları azımsanmayacak oranda birçok insan caiz değil kavramını tamamen haram olarak algılasa da dinen ve kavram olarak bu doğru bir yaklaşım değildir. Müslüman toplamlarda sıkça rastlanan “caizdir” veya “caiz değil” kavramlarının tam olarak neyi ifade ettiklerini ve bunlara verilen örnekleri yazımızın devamında bulunabilirsiniz.
Caiz Değil Ne Demek? Nasıl Kullanılır?
Bir şeyin caiz olup olmadığı ile alakalı şeyler ilk bakışta İslami bir terim olarak görülmektedir. Ancak esasen yapılan herhangi bir işin dine, topluma, yasalara, örf ve adetlere uygun olup olmadığı anlamında da söylenebilmektedir. Konuyu din üzerinden ele alacak olursak yapılan herhangi bir şeyin yapılmamasının daha iyi olduğu, günah olup olmayacağında şüphelerin bulunduğu şeyler için dinen uygun olmadığını ifade eden bir terimdir diyerek bu soruya cevap verebiliriz.
Caiz değil terimini kullanan kişilerinde bunu ne anlamda ifade ettikleri de önemlidir. Çünkü kimileri bir şeyin dinen kesinlikle haram olduğunu veya uygun olmadığını belirtmek için de yanlışta olsa bu ifadeyi kullanabilmektedirler. Bu şekilde kullanımlar yanlışta olsa kişinin haramı kastetmesi nedeniyle haramların sadece uygun olmadığı şeklinde anlaşılmasına da neden olacaktır. Haram dinin kesin olarak yasakladığı daha net olan şeyleri ifade eder. Caiz değil ise o işin yapılmamasının daha uygun olduğu, yapınmaktan kaçınılmasının faydalı olabileceği şeyler için kullanılmalıdır.
Caiz ise daha çok şüphe duyulan şeylerin dinen yapılmasında herhangi bir sakınca olmadığını ifade etmek için kullanılır. Örneğin Kur’an’ın abdest almadan ezber şeklinde okunmasında herhangi bir sakınca yoktur. Ancak Kur’an-ı Kerim’in abdestsiz şekilde fiziki temas ile kitaptan okunması veya cünüp iken okuması caiz değildir. Yani biri uygun iken, biri caiz olmayıp dinen uygun değildir. Hoş karşılanmaz ve kişiyi günaha sürükleyebilir.
Çeşitli Örnekler
Camide namaz kılan kişinin namaz sonunda yapılacak olan duaya katılmaktan ayrılmış olması caizdir. Yani yapılması daha iyi olsa da yapılmamasında da herhangi bir günah yoktur. Kişi o duanın faydalarından mahrum kalır. İbadeti yapan kişinin sonunu bekleyerek iştirak edeceği dua, o maneviyattan yararlanması adına önemlidir. Fakat ayrılıp gitmiş olması onu günaha sürüklemez.
Kişinin namaz kıldığı seccade de bir canlı resminin olması dinimizde hoş karşılanmaz ve hatta mekruh olarak ifade edilir. Esasen caiz olup olmamak temelde uygunluk anlamında değerlendirilir. Ancak haram, helal, mekruh gibi kavramları ifade ederken de “caizlik” kavramının kullanılması, karşıdaki insanın yanlış yönlendirilmesine sebep olacaktır. Mekruhların bazıları günaha yani harama daha yakındır. Dolayısıyla bunu sadece “uygun olmaz” şeklinde değerlendirmek yönlendirme bakımından hatalara sebep olur.
Haram veya mekruh olan bir şeye caiz değil denilmesi çok farklı anlaşılmalara neden olabilir. Bir eve girerken sağ ayakla girilmesi daha uygundur ancak sol ayakla girilmesi haram değildir. Yani burada sol ayakla girilmesinde “uygun değildir ve olmasa daha iyidir” anlamına gelecek şekilde caizlik kavramı kullanılabilir.
